Op 1 september 2014 treden nieuwe regels in werking over de preventie van psychosociale risico's op het werk. Het gaat om twee wetten en een koninklijk besluit, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 28 april 2014*. Werknemers zullen voortaan voor alle gevallen van psychosociale schade op het werk beroep kunnen doen op de preventieadviseur of vertrouwenspersoon, en dus niet langer "alleen" bij geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk.
We gaan hier bondig in op enkele belangrijke gevolgen van deze nieuwe regelgeving. De werkgevers zullen met name verplicht het arbeidsreglement moeten aanpassen en zullen ook rekening moeten houden met wijzigingen in de ontslagbescherming. De overige nieuwigheden worden hier niet besproken.
Wijziging arbeidsreglement
De nieuwe regelgeving verplicht de werkgever om de interne voorschriften voor toegang tot de preventieadviseur en de vertrouwenspersoon aan te passen aan de nieuwe regels. Deze wijzigingen moeten vervolgens in het arbeidsreglement worden ingeschreven. Dit kan zonder dat de procedure tot wijziging van het arbeidsreglement moet worden nageleefd. Wel heeft de werkgever voor de wijziging van de interne voorschriften het voorafgaand akkoord van het comité voor preventie en bescherming op het werk nodig. Daarom wordt aan de werkgevers een termijn van zes maanden gegeven vanaf de inwerkingtreding van de nieuwe regels (dit wil zeggen tot 1 maart 2015) om hun arbeidsreglement aan te passen.
Ter gelegenheid van de wijziging van het arbeidsreglement kunnen dan eventueel ook de coördinaten van de preventieadviseur psychosociale aspecten worden vervangen door de coördinaten van de externe dienst voor preventie en bescherming op het werk. Deze mogelijkheid wordt vanaf 1 september 2014 geboden om te vermijden dat het arbeidsreglement moet worden aangepast telkens wanneer de preventieadviseur wijzigt.
Bescherming tegen ontslag en nadelige maatregelen
Werknemers die een verzoek tot formele psychosociale interventie voor feiten van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk indienen, een klacht indienen, een rechtsvordering instellen of een getuigenverklaring afleggen, zullen nog steeds bescherming genieten tegen ontslag of een nadelige maatregel om redenen die daarmee verband houden.
Nieuw is dat de bescherming aan duidelijke voorwaarden zal worden onderworpen teneinde onrechtmatige verzoeken te beperken. Zo zullen werknemers die bij de bevoegde preventieadviseur een verzoek tot formele psychosociale interventie indienen voor feiten van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk, enkel beschermd zijn indien de preventieadviseur dit verzoek aanvaardt. De preventieadviseur kan, binnen tien kalenderdagen na de inontvangstneming van het verzoek, de indiening van het verzoek weigeren wanneer de situatie die de verzoeker beschrijft kennelijk geen psychosociale risico's op het werk inhoudt.
Werkgevers die in een psychosociale probleemsituatie tot ontslag of een nadelige maatregel willen overgaan, zullen extra moeten opletten. De preventieadviseur moet de werkgever immers pas in kennis stellen van zodra hij het verzoek tot formele psychosociale interventie aanvaardt. De bescherming van de verzoekende werknemer geldt echter wel retroactief, namelijk vanaf de inontvangstneming van het verzoek door de preventieadviseur. Er zal dus een "occulte periode" zijn gedurende welke de werknemer beschermd is, terwijl de werkgever hier nog niet van op de hoogte is. De werkgever die tot ontslag of een nadelige maatregel overgaat, dreigt dus een beschermingsvergoeding te moeten betalen. Deze vergoeding is forfaitair vastgesteld op zes maanden brutoloon, maar de werknemer heeft de mogelijkheid om de vergoeding van de werkelijk geleden schade te vorderen.
* Regelgeving:
- Wet van 28 februari 2014 tot aanvulling van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk wat de preventie van psychosociale risico's op het werk betreft, waaronder inzonderheid geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk
- Wet van 28 maart 2014 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek en de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk wat de gerechtelijke procedures betreft
- Koninklijk besluit van 10 april 2014 betreffende de preventie van psychosociale risico's op het werk