Op 26 maart 2019 heeft het Europees Parlement de Nieuwe Elektriciteitsrichtlijn aangenomen die op 22 mei 2019 door de Raad definitief werd goedgekeurd. De Nieuwe Elektriciteitsrichtlijn kadert, samen met zeven andere wetgevende initiatieven, binnen het Winterpakket "Clean Energy for All Europeans" dat op 30 november 2016 door de Europese Commissie werd bekendgemaakt (zie Eubelius Spotlights maart 2019). De nieuwe regelgeving moet de lidstaten ten volle ondersteunen in de transitie naar hernieuwbare energie. Zo moet de Nieuwe Elektriciteitsrichtlijn de EU toelaten om tegen 2030 de voorgenomen klimaatdoelstellingen en de engagementen die in het kader van het Akkoord van Parijs van 2015 werden aangegaan, te behalen.
Doelstellingen
De Europese regelgever heeft met de Nieuwe Elektriciteitsrichtlijn de energiemarkt willen klaarstomen voor de toekomst. Daarbij wordt niet (langer) uitgegaan van een gecentraliseerd energiesysteem, maar van een meer gedigitaliseerd en vooral duurzaam energiesysteem. De Europese regelgever opteert in de transitie naar hernieuwbare energie voor een duidelijke marktgerichte aanpak waarbij ten volle wordt ingezet op de integratie van hernieuwbare energie in de marktwerking en vice versa.
De Nieuwe Elektriciteitsrichtlijn gaat overigens uit van een centrale positie voor de consument. Iedere consument moet rechtstreeks aan de energiemarkt kunnen deelnemen door de mogelijkheid om zijn verbruik aan marktsignalen aan te passen. In ruil daarvoor moet de consument kunnen genieten van lagere elektriciteitsprijzen of andere stimulerende vergoedingen. Om de consument bovendien in staat te stellen van de nieuwe evoluties in de energiemarkt te genieten, moet hij toegang kunnen hebben tot slimme systemen en elektriciteitsleveringsovereenkomsten met dynamische prijzen die aan de spotmarkt zijn gekoppeld.
Wijziging in het prijzenbeleid: nadruk op marktwerking
Om (bijkomende) investeringen in de elektriciteitsmarkt te kunnen aantrekken, wordt geprobeerd om de prijssignalen te verbeteren. Dit wil men mogelijk maken door enerzijds prijsplafonds weg te nemen en anderzijds doordat prijssignalen bepalend kunnen worden voor de geografische locatie van nieuwe investeringen.
Daarnaast wenst de Europese regelgever het concurrentievermogen in de elektriciteitsretailmarkt aan te zwengelen door af te stappen van een allesomvattende prijsregulering. De lidstaten moeten er in concreto voor zorgen dat de huishoudelijke afnemers en – voor zover de lidstaten dat dienstig achten – kleine ondernemingen tegen duidelijk vergelijkbare, transparante en concurrerende prijzen toegang hebben tot elektriciteit van een bepaalde kwaliteit.
Een centrale rol voor de beschermde en geïnformeerde consument
De Nieuwe Elektriciteitsrichtlijn gaat uit van de idee dat de consument als actieve marktspeler in de energiemarkt opereert. Daarbij geniet de consument van zowel een grotere keuzevrijheid als van een degelijk kader van consumentenbescherming.
De consument wordt ten volle aangemoedigd om actief aan de energiemarkt deel te nemen door hem in staat te stellen de door hemzelf opgewekte elektriciteit te verbruiken, op te slaan en te verkopen.
De activering van de consument vereist tegelijkertijd dat deze consument ook voldoende wordt geïnformeerd. Daarom moet de consument toegang kunnen hebben tot duidelijke en begrijpelijke informatie over zijn rechten ten aanzien van de energiesector. De consument kan deze rechten en praktische informatie daaromtrent terugvinden in een checklist van de Europese Commissie.
Tot slot introduceert de Nieuwe Elektriciteitsrichtlijn een regelgevend kader voor de zogenaamde "energiegemeenschappen van burgers". Energiegemeenschappen van burgers worden beschouwd als een vorm van samenwerkingsverband dat eender welke rechtsvorm kan aannemen. Zij kunnen verschillende rollen in de energiemarkt vervullen, onder andere als eindafnemer, producent, leverancier, distributienetbeheerder of door in te staan voor energieopslag of oplaaddiensten voor elektrische voertuigen te verstrekken.
Zowel de deelname aan, als het verlaten van een energiegemeenschap voor burgers is volledig open en vrijwillig. Het lidmaatschap staat bovendien open voor verschillende personen en entiteiten: natuurlijke personen, lokale autoriteiten of kleine ondernemingen.
Besluit
Met de Nieuwe Elektriciteitsrichtlijn is de EU op een schakelmoment in de transitie naar hernieuwbare energie gekomen. Samen met de zeven andere wetgevende instrumenten uit het Winterpakket, moet de Nieuwe Elektriciteitsrichtlijn de Europese energiemarkt klaarstomen voor de toekomst.
Het valt af te wachten welke concrete maatregelen de lidstaten tot omzetting van de Nieuwe Elektriciteitsrichtlijn zullen nemen. In eigen land is het vooral uitkijken naar de wijze waarop de federale regelgever en de regionale regelgevers de omzetting van de Nieuwe Elektriciteitsrichtlijn in hun respectieve regelgeving gestroomlijnd krijgen.
